Rzemiosło artystyczne dawnych Prus z kolekcji: Jerzego Wiśniewskiego, Artura Wasielewskiego, Edwarda Parzycha, Zbigniewa Jarockiego, Dariusza Brzozowskiego.
Wystawa w dawnym pałacu biskupim na Wzgórzu Katedralnym
lipiec 2016 – wrzesień 2018
Przygotowywane na wystawę przedmioty z cyny z braniewskich warsztatów konwisarskich. Zbiory prywatne. Fot. Dariusz Brzozowski
Ekspozycja przedstawi trzy dziedziny dawnego rzemiosła z terenu Prus Królewskich i Książęcych (po zaborze Prus Wschodnich i Zachodnich), z okresu od XVI do XIX wieku. Na parterze dawnego pałacu biskupiego będzie można zobaczyć około 210 wyrobów z cyny, około 80 przedmiotów z ceramiki i ponad 30 mebli – większość obiektów nie była nigdy prezentowana szerszej publiczności.
Dla mieszkańców okolic Fromborka i Braniewa z pewnością wielce interesującym okaże się unikalny zbiór zabytków cynowych pochodzących ze słynnego niegdyś braniewskiego ośrodka konwisarskiego.
Wystawa to efekt pasji pięciu kolekcjonerów z Elbląga, Gdańska i Tczewa, których przygoda kolekcjonerska trwa od kilkudziesięciu lat, a w przypadku 94 – letniego prof. Jerzego Wiśniewskiego (nestora kolekcjonerów polskich) lat około siedemdziesiąt !
Muzeum Warmińskie w Braniewie, kolekcja cyny (uległa rozproszeniu, pojedyncze obiekty z tego zbioru dziś w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie w ekspozycji na zamku w Lidzbarku Warmińskim). Fragment pocztówki z lat 1910-20. Fot. Archiwum
Sztuka zdobnicza regionu dawnych Prus tworzyła, dzięki zamieszkującej tu wielokulturowej społeczności, barwną koegzystencję prądów stylistycznych, występujących w krajach europejskich. Z czasem dopiero, równolegle do obowiązujących w Europie trendów, w wielu dziedzinach rzemiosła wytworzyło się lokalne, charakterystyczne wzornictwo takie jak: formy mebli wytwarzanych w XVII – XIX wieku na terenie Gdańska, Elbląga i Żuław, typowa dla Prus Królewskich i Książęcych forma dzbanów cynowych, czy też lokalne naśladownictwa ceramiki holenderskiej, tzw. Delftów.
Przedmioty rzemiosła artystycznego od wieków były obiektem zainteresowań kolekcjonerów tego regionu, a w XIX wieku także muzealnictwa. Bogate zbiory znajdowały się do wybuchu drugiej wojny światowej w: Muzeum Miejskim i Rzemiosł Artystycznych w Gdańsku, Muzeum Miejskim i Muzeum Ojczyźnianym Carla Pudora w Elblągu, Muzeum Warmińskim w Braniewie (przeniesione w 1922 roku do Fromborka, a w 1933 roku do Lidzbarka Warmińskiego), czy też w Prussia-Museum w Królewcu.
Ekspozycja w Muzeum Ojczyźnianym Carla Pudora w Elblągu, lata 20. XX w., Heimatmuseum des Verkehrsvereins Elbing E.V., 1929
We Fromborku, w dawnym pałacu biskupów warmińskich, po raz pierwszy muzealna prezentacja lokalnej sztuki zdobniczej miała miejsce w 1922 roku, kiedy w czerwcu otwarto wystawę, na której znalazła się większość zabytków ze zlikwidowanego Muzeum Warmińskiego w Braniewie, między innymi meble i przedmioty rzemiosła artystycznego (w tym duża kolekcja cyny). Obiekty te eksponowane były (w ramach Muzeum Diecezjalnego) przez 11 lat, do roku 1933, kiedy to przeniesiono je do Muzeum Warmińskiego w Lidzbarku Warmińskim.
Do ostatniej wojny nie tylko w muzeach, czy zbiorach kolekcjonerskich ale też w rękach prywatnych (zwłaszcza w pałacach i dworach) pozostawała ogromna ilość obiektów dawnego rzemiosła artystycznego pełniąc często rolę sprzętów użytkowych. Wojenna zawierucha i bezlitosne dla zabytków powojenne czasy doprowadziły do zniszczenia lub rozproszenia tego zasobu.
Niektóre znakomite prywatne kolekcje lokalnej sztuki zdobniczej ulegały rozproszeniu wcześniej, jak np. sprzedane w domu aukcyjnym Rudolpha Lepke w Berlinie zbiory: L.Gieldzinskiego z Gdańska, F. Basnera z Sopotu, czy M. Minkowskiego z Królewca (aukcje w latach: 1912, 1929, 1936).
Wnętrze domu podcieniowego w Oleśnie na Żuławach, pocztówka z roku 1911, zbiory prywatne
Po roku 1945 muzea omawianego regionu, zwłaszcza placówki muzealne Gdańska, Olsztyna, czy Elbląga, przejmując niewielką tylko część uratowanych przedwojennych zbiorów rzemiosła artystycznego, rozpoczęły jego gromadzenie i eksponowanie.
Rzemiosło artystyczne w dawnych Prusach było już tematem wielu muzealnych prezentacji jednak kolejne ekspozycje wciąż ujawniają nieznane dotąd obiekty i zachwycają pięknem dawnych przedmiotów użytkowych oraz kunsztem rzemieślników tego regionu.
Dariusz Brzozowski, Weronika Wojnowska
Fragment ekspozycji – meble
Fragment ekspozycji – meble
Fragment ekspozycji – fajans
Fragment ekspozycji – fajans
Fragment ekspozycji – cyna
Fragment ekspozycji – cyna