Mikołaj Kopernik w twórczości polskich medalierów -
ze zbiorów Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku

Dawny Pałac Biskupi (ryzalit północny)
wystawa czasowa
luty 2021 – luty 2022

Wystawa prezentuje medale wybitnych polskich medalierów działających po II wojnie światowej, którzy sięgnęli po tematykę kopernikańską.

Na wystawie prezentujemy medale m.in. takich wybitnych medalierów jak: Edward Gorol, Ewa Olszewska-Borys, Bronisław Chromy, Józef Gosławski, Franciszek Habdas, Józef Stasiński, Józef Markiewicz, Jerzy Jarnuszkiewicz, Anna Jarnuszkiewicz czy Barbara Lis-Romańczuk.

Każdy z artystów, w swoich pracach daje się poznać jako medalier o dużej indywidualności, szukający nowych możliwości, aby ta mała medalierska rzeźba stała się polem swobodnej twórczej wypowiedzi, przekazującej ładunek emocjonalny działający na odbiorców. Medale Edwarda Gorola nawiązują do najlepszych wzorów sztuki klasycznej, prace Ewy Olszewskiej-Borys wyróżniają się znakomitą kompozycją i perfekcją rzeźbiarską oraz wydobyciem dwóch lub więcej planów, głębi i przestrzeni, Bronisław Chromy przekształcił płaski krążek medalu w kształt przestrzenny, znowu Józef Stasiński, tak wrażliwy na kolor i światło, posługiwał się malarską ekspresją i stąd w jego twórczości dominuje walor malarski.

Medalierstwo – krótka historia

Początki sztuki medalierskiej sięgają starożytnej Grecji i Rzymu, ale za ojczyznę tej wyjątkowej sztuki uważa się Italię, gdzie w XV wieku wskrzesił medalierstwo włoski malarz Antonio Pisano. Bardzo szybko wielu rzeźbiarzy, złotników i malarzy poszło w jego ślady i już na przełomie XV i XVI wieku medalierstwo zaczęło rozpowszechniać się w Niemczech i we Francji, a następnie na początku XVI wieku w Polsce.

Ośrodkiem polskiego medalierstwa w okresie jego narodzin i początkowego rozwoju był Kraków. Najwcześniejsze polskie medale miały charakter elitarny, powstawały na zamówienie dworu królewskiego, w niewielkiej liczbie i przedstawiały portrety władców dynastii Jagiellonów i dostojników koronnych, biskupów czy nielicznych przedstawicieli bogatszego patrycjatu.

Z czasem moda przekazywania potomnym pamięci o sobie poprzez zamówienie medalu ogarniała coraz szersze kręgi społeczeństwa. Wraz z rozwojem sztuki medalierskiej zmieniała się tematyka medali. Medal stawał się dokumentem wydarzeń historycznych, rodzajem pamiątki: ślubów, urodzin, wygranych bitew, elementem propagandy, gloryfikacją władcy, stawał się coraz bardziej ulubioną i popularną formą podarunku.

Mikołaja Kopernika zaczęto upamiętniać na medalach dość późno, bo dopiero w XVIII wieku, a w Polsce na początku XIX wieku. Od tego czasu, medalierzy chętnie umieszczali na swoich dziełach wizerunek wielkiego astronoma. Okazją do bicia medali były kolejne rocznice urodzin i śmierci, jubileusze miast z nim związanych, inauguracja muzeów czy też sympozja naukowe. Zazwyczaj Mikołaj Kopernik przedstawiany był wraz z motywami heliocentrycznymi, panoramami miast czy z konwalią. Z czasem, niektórzy artyści odchodzili od tradycyjnej formy medalu jako płaskiego krążka i zaczęli szukać nowych środków wyrazu.

Wypadająca w tym roku 548. rocznica urodzin Mikołaja Kopernika jest bardzo dobra okazją do pokazania tematyki kopernikańskiej w medalierstwie polskim, jej różnorodności i wszechstronności.

Marta Jagła
Muzeum Mikołaja Kopernika

Kurator wystawy:
Marta Jagła

Scenariusz i realizacja wystawy:
Marta Jagła

Realizacja techniczna wystawy:
Andrzej Długołęcki, Dariusz Grzesiak, Marcin Zabłocki