Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
Parafia Katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku
Muzeum Pomnika Historii „Frombork Zespół Katedralny”
Miasto i Gmina Frombork
51. Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej
Frombork 2018
15 lipiec – 05 sierpień
Godzina 15:30
Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja Apostoła we Fromborku
15 lipca
Roman Perucki – organy,
Łukasz Perucki - I skrzypce,
Maria Perucka – II skrzypce,
Maksymilian Krzak – altówka,
Weronika Kulpa – wiolonczela.
22 lipca
Ferruccio Bartoletti, organy (Włochy)
J.S.Bach 1685-1750
Toccata et fuga in d (Dorische) BWV 538
Choral-Prelude: “Liebster Jesu, wir sind hie” BWV 731
C.Franck 1822 – 1890
II Choral en si mineur
R.Schumann 1810 – 1856
Skizzen für den Pedalflügel n° 3,4 Op.58
J.Brahms 1833 – 1897
Preludium und fuge g moll op. post
29 lipca
Paolo Bougeat, organy (Włochy)
Dietrich Buxtehude (1637-1707)
Preludium D-dur BuxWv 139
Johann Bernhard Bach (1676/1749)
Ciaccona B-dur
Franz A. Hugl (1706-1745)
Fuga B-dur
Johann Sebastian Bach (1685-1750)
- Nun Komm der Heiden Heiland BWV 659
- Fuga nt Magnificat BWV 733
Robert Schumann (1810-1856
Fuga II nt BACH op. 65
Johann Christoph Kellner (1736-1803)
Preludium (kadencja: P. Bougeat)
Paolo Bougeat
Fugue sur les jeux d’anches (2004)
5 sierpnia
Diego Canizzaro, organy (Włochy)
Johann Sebastian Bach (1685-1750):
Toccata, Adagio i Fuga BWV 564
Felix Mendelssohn (1809-1847):
Sonata op.65 nr 1 (Allegro moderato e serioso-Adagio-Andante Recitativo –Allegro assai vivace)
Filippo Capocci (1840-1911):
Fantazja nt “Veni Creator”
Pietro Alessandro Yon (1886-1943):
Sonata terza “Romantica” (Introduzione e Allegro – Adagio – Finale)
***
♦ Organy fromborskie I – gra prof Andrzej Chorosiński
Anonymus, Tabulatura organowa Jana z Lublina (1537-1548) – Preambulum g-moll
♦ Organy fromborskie II – gra prof. Józef SerafinJan
Sebastian Bach, Preludium chorałowe – Es ist das Hei
♦ Organy fromborskie III – gra prof. Julian Gembalski
Piotr Drusiński (+1611) - Veni Redemptor gentium
Organy fromborskie
O pierwszych organach fromborskich niewiele można powiedzieć. W dokumentach kapituły fromborskiej z 1506 r. zachowała się wzmianka o budowie organów, w ramach naprawy zniszczeń wojennych. Sporządzenie instrumentu zlecono mistrzowi Janowi z Chojnic. Jak wynika z innego zachowanego dokumentu, ich budowa trwała jeszcze w 1513 r. Instrument zrabowali z katedry fromborskiej Szwedzi w czasie wojny w latach 1626-1629.
Nowe organy pochodzą z 1683-1686 r. Ówczesny biskup warmiński Michał Radziejowski, powierzył ich budowę organmistrzowi Danielowi Nitrowskiemu z Gdańska. Barokową dekorację malarską wykonał Jerzy Piper z Lidzbarka Warmińskiego. Organy miały 27 głosów, ustawionych na trzech wiatrownicach suwakowych i trzy registry pomocnicze.
Po kilku latach w zbudowanych i ozdobionych znacznym nakładem kosztów organach ujawniły się liczne usterki. Próba ściągnięcia ich konstruktora w celu dokonania naprawy nie powiodła się. Odtąd organy fromborskie nigdy właściwie nie były w pełni sprawne i przechodziły liczne naprawy oraz nie zawsze udane poprawki i uzupełnienia.
W 1870 roku Maks Terlecki, organmistrz z Elbląga, wskazał na źródło ciągłych niedomagań instrumentu. Było nim pochylenie się empory, na skutek pęknięcia nad portalem ściany nośnej. Spowodowało to zniekształcenie traktury co z kolei uniemożliwiło prawidłową pracę organów.
W 1935 r. istotną rekonstrukcję, zmierzającą do poprawy stanu technicznego i jakości brzmienia instrumentu, wykonała firma organmistrzowska Emanuela Kempera z Lubeki. Zachowano wprawdzie stan pierwotny prospektu i część starych piszczałek, zmieniono jednak system wiatrownic na woreczkowo-wentylowe oraz trakturę z mechanicznej na elektromagnetyczną. Nad sklepieniem tzw. Kaplicy Polskiej zbudowano nowe organy chórowe”. Traktura elekromagnetyczna umożliwiła połączenie obu instrumentów. Stół gry o pięciu klawiaturach ręcznych i klawiaturze nożnej (tzw. pedał) umieszczono w prezbiterium, w pobliżu organów chórowych. Organy posiadały wówczas 48 głosów, rozdzielonych pomiędzy dwa instrumenty, organy główne (35 głosów) i organy chórowe (13 głosów). Pod koniec II wojny światowej organy fromborskie zostały zniszczone w ok. 60%. Dopiero w 1960 r. ksiądz Józef Sianko, salezjanin, wikariusz katedralny, rozpoczął prace zabezpieczające, a następnie odbudowę fromborskich organów. Wkrótce o pomoc poproszono zakłady organmistrzowskie: Włodzimierza Truszczyńskiego, Józefa Sobiechowskiego i Dominika Biernackiego. Opracowanie projektu rekonstrukcji i nadzór nad pracami powierzono doc. Janowi Jargoniowi z Katedry Organów Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie. Po szesnastu latach milczenia organy ożyły w 1962 r. Ostatni etap odbudowy i rekonstrukcji organów przypada na lata 1967-1970. Zadania tego podjęła się firma organmistrzowska Zygmunta Kamińskiego z Warszawy.
Obecnie organy posiadają 67 głosów, w tym 51 – organy główne (4 manuały i pedał), 16 głosów organy chórowe (2 manuały i pedał). Całość łączy jeden kontuar, znajdujący się w nawie głównej, pod organami głównymi.
W licznych przeróbkach i rozbudowach zaginęło pierwotne założenie estetyczne organów fromborskich z końca XVII w. Z dawnego instrumentu Daniela Nitrowskiego pozostał jedynie zabytkowy chór muzyczny i prospekt organowy. Dzięki rozbudowie zyskały natomiast organy szerokie możliwości brzmieniowe, pozwalające na wykonywanie wszechstronnego repertuaru. To, a także znakomita akustyka katedry sprawia, że organy fromborskie cieszą się coraz większym zainteresowaniem, zarówno koncertujących organistów z kraju i zagranicy jak i słuchaczy, licznie uczestniczących w corocznych letnich spotkaniach z muzyką organową. Według opinii wielu z nich fromborskie organy należą do grupy najpiękniejszych i najlepszych instrumentów w Polsce.