Mors ianua vitae
Wystawa
Pamięć o zmarłych – Chorągwie nagrobne
Chorągiew nagrobna malowana obustronnie na pojedynczym płacie jedwabnego czarnego adamaszku. Na awersie przedstawienie herbu i biograficzny napis epitafijny. Na rewersie poświęcony zmarłemu rozbudowany tekst epitafijny w języku łacińskim – Fryderyk Lesgevang (ur. 28 kwietnia? 1627 w Zanderborcken – Borki Sędrowskie – zm. 24 stycznia? 16..) Kapitan artylerii w armii Kurfirsta Brandenburskiego, właściciel wsi Gromholtz/Grommels – Gromki, Königs – Króle, Hermenau (Gross Hermenau – Niebrzydowo Wielkie?)
Chorągiew pochodzi prawdopodobnie z kościoła w Galinach, w zbiorach Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie od końca lat 40-tych XX w. – konserwacja zachowawcza w 2008 r. ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Chorągwie nagrobne stanowią jedną z najbardziej niezwykłych symbolicznych form upamiętnienia zmarłych, umieszczanych w świątyniach w „obszarze” przynależnym sferze pochówku (w krypcie, kaplicy, nad płytą nagrobną, przy epitafium).
Chorągwie pogrzebowe często brały „czynny” udział w ceremoniale pogrzebowym, wystawiane przy katafalku, niesione w trakcie pogrzebu, ostatecznie zawieszano je w świątyni upamiętniając zmarłego.
Zwyczaj wykorzystywania chorągwi w rytuale chrześcijańskich obrzędów pośmiertnych, odnotowujemy już w wieku dwunastym – chorągwie wieszano nad grobami rycerzy, którzy zginęli w walce z poganami. W czasach nowożytnych chorągwiami posługiwali się zarówno katolicy jak i protestanci, rytuał ten występował, zwłaszcza w XVII i XVIII wieku, na terenie Rzeczypospolitej, w Prusach, w Północnych Niemczech.
Jan Kochanowski w wierszu poświęconym kuchmistrzowi koronnemu Erazmowi Kroczewskiemu (zm. ok. 1570 r.) porównuje wiszącą chorągiew nagrobną z ludzkim losem zawieszonym na „słabej” więzi:
Ten proporzec nad zimnym grobem zawieszony
Świadczy, że tu Kroczewski leży pogrzebiony,
Nagle zmarły. Dla Boga! Co tu mieć na pieczy?
Na słabej nici wiszą wszytki ludzkie rzeczy
Chorągwie nagrobne wykonywano z różnego tworzywa: tekstyliów (jedwabiu, ale także pośledniejszych tkanin) oraz z blachy (miedzianej bądź żelaznej). Najczęściej przybierały formę prostokątną zakończoną trójkątnym wycięciem, o sporych rozmiarach (nawet do około 3 metrów).
Chorągwie zdobiono dekoracją malarską – awers przeznaczano zazwyczaj na portret zmarłego w postawie adoranta, rewers ukazywał ikonografię heraldyczną, napisy biograficzne i cytaty z Pisma Świętego. Dodatkowo posiadały różnorodny system emblematów vanitatywnych: kosy, sierpy, czaszki, klepsydry, wyobrażenia cyprysów.
Chorągiew nagrobna (tekstylna) trzyletniego Botho Ernsta zu Elenburga z Galin, zm. 1664 , przed 1945 w kościele w Galinach i chorągiew nagrobna (blaszana) Friedricha von der Groebena z Labędnika, zm. 1712, przed 1945 w kościele w Labędniku Muzeum im. W. Kętrzyńskiego w Kętrzynie
Po ostatniej wojnie na terenie dawnych Prus Książęcych ocalało tylko jedenaście chorągwi (choć przedwojenny zasób szacują badacze na ponad sto). Większość z nich przechowuje Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie, znajduje się tu między innymi chorągiew trzyletniego Botho Ernsta zu Eulenburga z Galin (jedyna dziecięca chorągiew w europejskich zbiorach), a także chorągiew Fryderyka von der Groebena z Łabędnika (bohatera bitwy pod Wiedniem).
Pozostałe egzemplarze znajdują się w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie i w kościele p.w. św. Antoniego w Suszu.