Mors ianua vitae
Wystawa
Chrześcijańska wizja śmierci – teologia śmierci
Ołtarz z kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela w Jonkowie, koniec XIX w.
Ołtarz z kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela w Jonkowie opisuje najtrudniejszy moment w ludzkim przeżywaniu powołania, mianowicie moment śmierci człowieka.
Sceny przedstawione w ołtarzu są ilustracją „rzeczy ostatecznych” oraz środków jakimi dysponuje wspólnota Kościoła katolickiego wobec tajemnicy śmierci i ostatecznych przeznaczeń człowieka. Wyrażenie: „rzeczy ostateczne” odpowiada greckiemu wyrazowi ta eschata i łacińskiemu novissima, czyli śmierć, sąd (zarówno szczegółowy pojedynczego człowieka, jak ostateczny całej ludzkości), niebo lub piekło.
Te części składowe naszego przeznaczenia, z konieczności za naszego życia są osłonięte tajemnicą, punkt szczytowy osiągają w samym Chrystusie, który jest Alfą i Omegą, Początkiem i Końcem (Ap 22, 13).
Kompozycję ołtarza stanowi układ sześciu kwater – płaskorzeźb, które układają się w tryptyk, po dwie sceny zarówno w części środkowej jak lewej i prawej. Sceny te należy czytać od dołu. W zwieńczeniu ołtarza rzeźbione wizerunki św. Józefa i św. Archanioła Michała – patronów dobrej śmierci.
Sceny w części środkowej to celebracja Mszy św. w kwaterze dolnej i Ukrzyżowanie w kwaterze górnej – wyraźnie większej, skupiającej uwagę, mającej charakter sceny centralnej.
Ukrzyżowanie – centralna scena ołtarza z kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela w Jonkowie, koniec XIX w.
Część środkowa jest ilustracją chrześcijańskiej prawdy wiary o Mszy św. która jest bezkrwawą ofiarą Chrystusa na krzyżu. W tym wypadku widzimy duchownego ubranego w czarny ornat co jednoznacznie wskazuje na to, że jest to Msza św. za zmarłych. Powyżej w scenie Ukrzyżowania z przebitego boku Chrystusa wypływa krew i woda, którą zbierają do kielichów aniołowie, następnie polewają nią zmarłych topiących się w ogniu piekielnym.
Msza św. za zmarłych jest najbardziej skutecznym sposobem modlitwy za osoby, które potrzebują oczyszczenia po śmierci. Kościół wyraża w ten sposób przekonanie o nieskończonej wartości Mszy św., która wypływa z zasług Chrystusa.
Modlitwa Świętej Gertrudy:
Ojcze Przedwieczny,
ofiaruję Ci Najdroższą Krew Boskiego Syna Twego,
Pana naszego, Jezusa Chrystusa,
w połączeniu ze wszystkimi Mszami Świętymi dzisiaj na całym świecie odprawianymi,
za dusze w Czyśćcu cierpiące,
za umierających, za grzeszników na świecie,
za grzeszników w Kościele powszechnym,
za grzeszników w mojej rodzinie, a także moim domu.
Amen.
Sceny po lewej stronie pokazują: dolna cierpiących w ogniu czyścowym, a może i piekielnym.
Ale jednocześnie zostaje ukazana prawda wiary o świętych obcowaniu i wstawiennictwie Matki Bożej za dusze w czyśćcu cierpiące. Oto w scenie drugiej, wyższej, widzimy tronującą Maryję, która prawą rękę trzyma w geście podźwignięcia, dusz z czyśćca, a lewą wskazuje na niebo.
Kościół zwraca się do Matki Bożej modlitwa za dusze w czyśćcu:
O Maryjo, swym litościwym sercem obejmij dusze zamknięte w ciemnych więzieniach pokuty, a nie mających na ziemi nikogo, kto by o nich pamiętał. Najlepsza Matko, wejrzyj swym miłosiernym wzrokiem na te dusze opuszczone, przyjdź im ze skuteczną pomocą wśród opuszczenia, w jakim pozostają i pobudź serca wielu wiernych do modlitwy za nie. O Matko Nieustającej Pomocy, zlituj się nad duszami opuszczonymi w czyśćcu!
Za pośrednictwem wizji św. Brygidy Szwedzkiej, Matka Boża zwraca się z przesłaniem: Jestem Matką wszystkich dusz czyśćcowych; wszystkie męki na jakie zasłużyli, nieustannie łagodzone są Moim wstawiennictwem.
Strona prawa ponownie dwie sceny: dolna to człowiek umierający, przyjmujący sakrament chorych jako wiatyk, a górna to Chrystus dokonujący sądu i anioł wprowadzający zmarłego do nieba. W lewym dolnym rogu kwatery wyższej przedstawiono uciekającego diabła, który ostatecznie został pokonany przez Chrystusa na drzewie krzyża.
Człowiek umierający, przyjmujący sakrament chorych, scena dolna ołtarza z kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela w Jonkowie, koniec XIX w.
Prawa strona ołtarza wyraża prawdę wiary, że człowiek pojednany z Bogiem, który otrzymał wiatyk na drogę zostaje wprowadzony do nieba, a szatan musi uciekać, gdyż nie udało mu się pozyskać duszy dla siebie.
Ołtarz z Jonkowa jest ikonograficznym przedstawieniem chrześcijańskiej wizji umierania i śmierci oraz tego co czeka człowieka po wypełnieniu się jego powołania.
Otóż po pojednaniu z Bogiem i przyjęciu sakramentu namaszczenia i komunii świętej dusza idzie na sąd przed majestat Chrystusa i może zostać od razu wprowadzona do nieba. Diabeł zostaje pokonany i ucieka. Ale jeśli zmarły odejdzie bez pojednania z Bogiem, albo świadomie Boga odrzucił idzie w ogień nieugaszony czyśćcowy lub piekielny. Jednakże nie zostaje porzucony sam sobie. Eucharystia celebrowana w intencji zmarłego obmywa z grzechów, jest najskuteczniejszą pomocą w wychodzeniu z czyśćca. Nie wolno też lekceważyć modlitw za zmarłych: Wypominek, nawiedzenia cmentarza, odpustów, a przede wszystkim wypraszania wstawiennictwa i pomocy Matki Bożej.