„Pamiątkowa Izba Kopernika”

110. rocznica utworzenia na Wzgórzu Katedralnym we Fromborku pierwszej izby pamiątkowej poświęconej Mikołajowi Kopernikowi

wystawa czasowa
Gmach Główny Muzeum (Dawny Pałac Biskupi)
wrzesień – grudzień 2022

Upamiętnianie postaci wielkiego astronoma we Fromborku ma długą tradycję sięgającą aż do XVI w. Jednak pierwsze działania o charakterze muzealnym należy wiązać z izbą pamiątkową poświęconą Mikołajowi Kopernikowi, która została utworzona dokładnie 110 lat temu przez warmińskiego historyka ks. Eugena Brachvogla (1882–1942).

Ks. Eugen Brachvogel jako wikariusz katedralny udostępnił eskpozycję we wrześniu 1912 r. – na górnym piętrze wieży, którą w latach 1504–1543 zajmował sam Mikołaj Kopernik. Wspomniana ekspozycja była pokłosiem wzrastającej popularności wielkiego astronoma na początku XX w. Izba miała charakter małego muzeum, skupiającego się nie tylko na postaci samego Kopernika, ale i sposobach jego upamiętniania. Powstała dokładnie w 400. rocznicę osiedlenia się Kopernika na Warmii. Kilka lat później po jej otwarciu ukazał się drukiem pierwszy przewodnik po wystawie.

Eugen Brachvogel na potrzeby ekspozycji zamówił w warsztacie stolarskim Gustawa Kostki w Bisztynku rekonstrukcje drewnianych instrumentów, którymi posługiwał się Kopernik. Było to triquetrum (widoczne na fotografiach izby), kwadrant oraz astrolabium. Meble wykorzystane do aranżacji wnętrza pochodziły z dwóch różnych epok: renesansu i baroku. W Izbie przechowywano nie tylko meble, ale także dokumenty i księgi, których autorem był sam Kopernik. Znajdowało się tam drugie wydanie „De revolutionibus”, atlas z 60 drzeworytowymi mapami, recepty medyczne, listy Kopernika pisane z Fromborka oraz 15 stronnicowa księga, którą zapisał własnoręcznie podczas pobytu w Olsztynie w latach 1516−1519 (znajdowała się w bogato zdobionej szkatułce). Na ścianach wisiały kopie obrazów Tobiasa Stimmera oraz Jana Matejki, grafiki i rysunki, a także fotografie pomników wystawionych astronomowi w Warszawie, Krakowie czy Toruniu.

Po II wojnie światowej większa część wyposażenia izby Brachvogla uległa rozproszeniu lub zniszczeniu. Z chwilą utworzenia Muzeum Mikołaja Kopernika w dniu 5 września 1948 r. jako pierwszego powojennego muzeum we Fromborku, niektóre ocalałe zabytki przeszły na jego własność. Zachowały się: renesansowe krzesła i fotele, kopia portretu strasburskiego Mikołaja Kopernika, obraz epitafijny ojca Kopernika, blikier przyścienny czy model gipsowy fromborskiego pomnika upamiętniającego Kopernika z 1909 r. Niektóre obiekty do niedawna były eksponowane na wystawie „Gabinet uczonego doby renesansu”. Natomiast intarsjowana barokowa skrzynia z 1677 r., której właścicielem jest Archidiecezja Warmińska, znajduje się w Nowym Pałacu Biskupim we Fromborku, pod opieką Muzeum Pomnika Historii Frombork Zespół Katedralny. Barokowy stół znajduje się obecnie w Kurii Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie. Izba Brachvogla kilkukrotnie zmieniała swoją aranżację. Zmiany w ekspozycji oraz wygląd izby możemy odtworzyć na postawie fotografii, zachowanych w formie pocztówek z lat 1914 – 1930.

W tym roku przypada 110. rocznica utworzenia izby, ale również 140. rocznica urodzin jej twórcy – Eugena Brachvogla (1882-1942). Ten wybitny uczony zapisał się w historiografii regionu nie tylko jako pisarz (był autorem ponad 500 publikacji), historyk i duszpasterz, ale także jako wielki społecznik. Jako członek Warmińskiego Towarzystwa Historycznego był współorganizatorem Muzeum Diecezjalnego we Fromborku, a także inicjatorem przeniesienia Muzeum Warmińskiego z Braniewa do Fromborka. Jego postać była łącznikiem pomiędzy świeckim i kościelnym dziedzictwem Warmii.

Kurator wystawy:
Zorjana Polenik

Scenariusz:
Zorjana Polenik

Koncept scenograficzny wystawy:
Zorjana Polenik, Janusz Goliński

Kwerendy:
Jagoda Semków, Zorjana Polenik

Realizacja techniczna wystawy:
Andrzej Długołęcki, Dariusz Grzesiak, Rafał Kodzis

Projekt graficzny:
Janusz Goliński:

Współpraca:
Archidiecezja Warmińska, Olsztyn