Frombork - Muzeum

Refraktor Reinfeldera-Repsolda należy do zbiorów Działu Historii Astronomii Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. Dziewiętnastowieczne teleskopy wyróżniają się na tle kolekcji, która składa się głównie z instrumentów optycznych do obserwacji astronomicznych i naziemnych. Oprócz nich ważną część zbiorów stanowią rekonstrukcje instrumentów astronomicznych Mikołaja Kopernika. Wykonał je dla nowopowstałego w 1948 roku Muzeum dr Tadeusz Przypkowski. Inne ciekawe eksponaty to rekonstrukcje lunet, używanych na początku XVII w. przez Jezuitów z Kalisza do obserwacji plam słonecznych, instrumenty geodezyjne, cyrkle, zegary słoneczne. Ponadto w zbiorach działu znajduje się niewielka kolekcja meteorytów. Wspomniane wyżej dziewiętnastowieczne teleskopy to oprócz refraktora Reinfeldera?Repsolda: luneta marki Sendter, wyprodukowana ok. 1900 roku; instrument przejściowy Bamberga przekazany przez Uniwersytet Wrocławski oraz teleskop zakupiony od spadkobierców dr. Kazimierza Kordylewskiego. Warto również wspomnieć o kamerze do obserwacji sztucznych satelitów ziemi, wykonanej na Politechnice Warszawskiej w 1969 r.

Refraktor Reinfeldera-Repsolda znajduje się w kolekcji Muzeum od 1984 roku, kiedy to został przekazany przez Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Teleskop został wyprodukowany przed 1883 rokiem, przez niemiecką firmę Repsold&Söhne z Hamburga i wyposażony pierwotnie w obiektyw o średnicy 245 mm monachijskiej firmy Reinfelder&Hertel. W 1883 roku zakupiony do prywatnego obserwatorium astronomicznego w Białkowie (powiat Wołowski, 70 km od Wrocławia) przez Leo Wuczychowskiego (Wuzikowski, Wutschowsky, Wutshihowski). W 1932 roku refraktor stał się własnością Uniwersytetu Wrocławskiego, gdy obserwatorium w Białkowie zostało filią Uniwersyteckiego Obserwatorium Astronomicznego. We wrześniu 1945 roku okazało się, że cała optyka instrumentu zaginęła (1). Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku otrzymało teleskop wyposażony w obiektyw firmy Carl Zeiss Jena.

Przez 25 lat był on prezentowany na sali wystawowej, stanowiąc ozdobę ekspozycji "Lunety i lunetki".

Od czasu wyprodukowania instrument nie był remontowany. Obecnie jest poddawany konserwacji na Wydziale Fizyki i Astronomii Uniwersytetu Wrocławskiego, w warsztatach Instytutu Astronomicznego. Zadanie dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Refraktor po latach odzyska swoją dawną świetność i funkcję. Będzie to drugi tego typu teleskop działający w Polsce. W Obserwatorium Uniwersytetu Wrocławskiego od 130 lat służy obserwacjom podobny teleskop Clarka?Repsolda. Obecnie używany jest on do obserwacji obiektów rozciągłych (komety, mgławice, gromady kuliste). Służy także do szkolenia studentów i pokazów nieba, wykorzystywany jest również czasami do obserwacji słońca (2).

Odnowiony i uruchomiony instrument zostanie w przyszłości ustawiony w Obserwatorium Astronomicznym Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. Istniejące od 1986 roku obserwatorium na Górze Żurawiej ulegnie rozbudowie w "Park Astronomiczny Muzeum Mikołaja Kopernika". Koncepcja rozbudowy obserwatorium oparta jest na założeniu, że przybierze on formę skansenu astronomicznego, w którym zwiedzający będą mogli zapoznać się ze sposobami prowadzenia obserwacji nieba od czasów Kopernika do współczesności. W parku będą prezentowane: kopie instrumentów obserwacyjnych Kopernika, kopie XVII-wiecznych lunet używanych przez Jezuitów z Kalisza do obserwacji plam na Słońcu, XIX-wieczne teleskopy, instrument przejściowy oraz kamera do obserwacji sztucznych satelitów Ziemi.

Teleskop Reinfeldera-Repsolda stanie się jedną z głównych atrakcji ?Parku Astronomicznego Muzeum Mikołaja Kopernika?.

1. Więcej na temat historii tego i innych instrumentów astronomicznych Uniwersytetu Wrocławskiego w: J. Włodarczyk, Instrumenty astronomiczne Uniwersytetu Wrocławskiego: XVIII-XIX w., Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, R. XLVII, 2002, nr 3, s.75-92.
2. R. Falewicz, Refraktor Clarka-Repsolda (dostęp: www.astro.uni.wroc.pl/helio/helio_clark_repsold.html).