|
|
Mors ianua vitae Wystawa
Rzeczy ostateczne - Niebo |
|
Drabina do Nieba, malowidło ścienne, ok. 1643 r., z kościoła p.w. św. Tomasza w Nowym Mieście Lubawskim Niebo jest celem ostatecznym i spełnieniem najgłębszych dążeń człowieka, stanem najwyższego i ostatecznego szczęścia. Żyć w niebie oznacza "być z Chrystusem". Wybrani żyją "w Nim", ale zachowują i - co więcej - odnajdują tam swoją prawdziwą tożsamość, swoje własne imię. Niebo - Raj - Królestwo Niebieskie podobnie jak Piekło posiadało wiele ikonograficznych odsłon, akcentujących doskonałość i niezwykłość miejsca. Raj przedstawiany jest często jako ogród/ogród zamknięty (Hortus Conclusus)/ogród różany/altana różana-winna altana/kwietna łąka/miasto idealne otoczone murem w formie koła, czworoboku, sześcioboku i ośmioboku (figur idealnych). - Hortus Conclusus (Ogród Zamknięty) - odnosi się do wersów z biblijnej "Pieśni nad Pieśniami" w której Oblubieniec porównuje Oblubienicę do Ogrodu Zamkniętego (Pnp 4, 12): Ogrodem zamkniętym jesteś, siostro ma, oblubienico, Ogrodem zamkniętym, źródłem zapieczętowanym. Zamknięcie, niedostępność, nieosiągalność ogrodu symbolizuje czystość i nieskazitelność Oblubienicy - Matki Boskiej. - Ogród Różany - nawiązuje do Matki Boskiej zwanej "różą wspaniałą", "różą bez kolców", "różą mistyczną", św. Bernard z Clairvaux porównywał Maryje do białej róży. Wierzono, że róża jest kwiatem, którego zapachu boi się diabeł. Około 1400 r. w malarstwie Nadrenii zaczyna kształtować się motyw zastępujący symboliczny ogród różany - różana altana lub różany żywopłot na którego tle przedstawiano Matkę Boską z Dzieciątkiem i świętymi.
Matka Boża na tle ogrodu różanego - malowane epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa powstałe po 1426 r.
- Ogród - już w Biblii Bóg wielokrotnie porównywany jest do Ogrodnika, który szczepi wyrywa, zrasza, zasadza, pielęgnuje i ochrania rośliny. Adam i Ewa otrzymali ogród rajski w posiadanie, niestety przez grzech pierworodny zostali wygnani z ogrodu-Raju i pozbawieni rozkoszy delektowania się jego darami. Chrystus jest Nowym Ogrodnikiem, który ponownie obdarowuje ludzkość ogrodem, o czym przekonuje Ewangelia św. Jana w scenie spotkania św. Marii Magdaleny ze Zmartwychwstałym Chrystusem, którego święta myli z ogrodnikiem. Św. Maria Magdalena staje się reprezentantką wszystkich grzesznych ludzi, którzy dzięki śmierci Chrystusa od nowa zostają obdarzeni rajskim ogrodem: Maria Magdalena natomiast stała przed grobem płacząc. A kiedy tak płakała, nachyliła się do grobu i ujrzała dwóch aniołów w bieli, siedzących tam, gdzie leżało ciało Jezusa - jednego w miejscu głowy, drugiego w miejscu nóg. I rzekli do niej: Niewiasto czemu płaczesz?. Odpowiedziała im: Zabrano Pana mego i nie wiem, gdzie go położono. Gdy to powiedziała, odwróciła się i ujrzała stojącego Jezusa, ale nie wiedziała, że to Jezus. Rzekł do niej: Niewiasto czemu płaczesz? Kogo szukasz? Ona zaś sądząc, że jest to ogrodnik, powiedziała do Niego: Panie jeśli ty Go przeniosłeś, powiedz mi, gdzie Go położyłeś, a ja Go wezmę!. Jezus rzekł do niej: Mario. A ona obróciwszy się powiedziała do Niego po hebrajsku Rabbuni to znaczy Nauczycielu. Rzekł do niej Jezus: Nie zatrzymuj mnie, jeszcze bowiem nie wstąpiłem do Ojca. Natomiast udaj się do moich braci i powiedz im: Wstępuję do Ojca mego i Ojca waszego oraz go Boga mego i waszego. Poszła Maria Magdalena oznajmiając uczniom: Widziałam Pana i to mi powiedział. Scenę zwaną "Noli me tangere" (Nie dotykaj mnie) przedstawiano jako spotkanie w ogrodzie (Raju) św. Marii Magdaleny z Chrystusem ubranym w strój ogrodnika lub z atrybutami w postaci szpadla czy łopaty. - Kwietna Łąka - ikonograficzna wizja Raju jako obszaru pełnego kwitnących kwiatów i aromatycznych ziół została zainspirowana popularną w wiekach średnich literaturą wizyjną, opisującą podróże dusz w zaświaty. W tego typu utworach Raj stanowi urodziwy, cudownie pachnący obszar porośnięty idealną, rozkwitającą przyrodą: I poszedłem do Pana mówiąc: Kim oni są?. Odpowiedział mi: To są nasi bracia sprawiedliwi, których postać zapragnęliście zobaczyć. I powiedziałem doń: A gdzie są wszyscy sprawiedliwi albo jak wygląda niebo, gdzie mieszkają ci, z których bije tak wielki blask. A pan pokazał mi pewne bardzo odległe miejsce poza tym światem, przeniknięte blaskiem światła, gdzie powietrze prześwietlone było również promieniami słońca, a kraina sama kwitła niewiędnącym kwieciem i był wypełniona błogimi zapachami oraz roślinami, które wspaniale kwitną i są nieprzemijające, a niosą błogosławiony owoc. Tak silne było ich kwitnienie, że woń docierała stamtąd także do nas. Mieszkańcy tego miejsca odziani byli w szaty promienistych aniołów, a ich szaty miały taki sam wygląd jak ich kraj, aniołowie zaś przebywali tam wśród nich. (Apokalipsa Piotra). - Miasto idealne - Niebieską Jerozolimę przedstawiano pod postacią obronnego miasta o wysokich murach z wyróżnioną bramą bądź ozdobnym portalem. Niebieska Jerozolima stanowiła często symetryczne, architektoniczne przeciwstawienie Piekielnemu Zamkowi. Główne źródło dla ikonografii Miasta Świętego - Jeruzalem stanowiła Apokalipsa św. Jana.
Wizja zbawionych, ilustracja do Apokalipsy św. Jana z druku: Biblia to iest Kxięgi Stharego y Nowego Zakonu... Kraków 1561 |
|
|