|
Mors ianua vitae Wystawa
Pamięć o zmarłych - Chorągwie nagrobne |
Chorągwie nagrobne stanowią jedną z najbardziej niezwykłych symbolicznych form upamiętnienia zmarłych, umieszczanych w świątyniach w "obszarze" przynależnym sferze pochówku (w krypcie, kaplicy, nad płytą nagrobną, przy epitafium). Chorągwie pogrzebowe często brały "czynny" udział w ceremoniale pogrzebowym, wystawiane przy katafalku, niesione w trakcie pogrzebu, ostatecznie zawieszano je w świątyni upamiętniając zmarłego. Zwyczaj wykorzystywania chorągwi w rytuale chrześcijańskich obrzędów pośmiertnych, odnotowujemy już w wieku dwunastym - chorągwie wieszano nad grobami rycerzy, którzy zginęli w walce z poganami. W czasach nowożytnych chorągwiami posługiwali się zarówno katolicy jak i protestanci, rytuał ten występował, zwłaszcza w XVII i XVIII wieku, na terenie Rzeczypospolitej, w Prusach, w Północnych Niemczech. Jan Kochanowski w wierszu poświęconym kuchmistrzowi koronnemu Erazmowi Kroczewskiemu (zm. ok. 1570 r.) porównuje wiszącą chorągiew nagrobną z ludzkim losem zawieszonym na "słabej" więzi: Ten proporzec nad zimnym grobem zawieszony Chorągwie nagrobne wykonywano z różnego tworzywa: tekstyliów (jedwabiu, ale także pośledniejszych tkanin) oraz z blachy (miedzianej bądź żelaznej). Najczęściej przybierały formę prostokątną zakończoną trójkątnym wycięciem, o sporych rozmiarach (nawet do około 3 metrów). Chorągwie zdobiono dekoracją malarską - awers przeznaczano zazwyczaj na portret zmarłego w postawie adoranta, rewers ukazywał ikonografię heraldyczną, napisy biograficzne i cytaty z Pisma Świętego. Dodatkowo posiadały różnorodny system emblematów vanitatywnych: kosy, sierpy, czaszki, klepsydry, wyobrażenia cyprysów.
Po ostatniej wojnie na terenie dawnych Prus Książęcych ocalało tylko jedenaście chorągwi (choć przedwojenny zasób szacują badacze na ponad sto). Większość z nich przechowuje Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie, znajduje się tu między innymi chorągiew trzyletniego Botho Ernsta zu Eulenburga z Galin (jedyna dziecięca chorągiew w europejskich zbiorach), a także chorągiew Fryderyka von der Groebena z Łabędnika (bohatera bitwy pod Wiedniem). Pozostałe egzemplarze znajdują się w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie i w kościele p.w. św. Antoniego w Suszu. |
|