Frombork - Muzeum

Srebrne wota pochodzące z kościoła p.w. św. Macieja w Bisztynku rejestrują niezwykłą formę kultu Najdroższej Krwi Chrystusa, praktykowanego w tamtejszym kościele od XVI wieku ? podczas mszy w czasie konsekracji chleba i wina, w momencie gdy biskup podnosił hostię miały upaść na ołtarz krople krwi.

Już w czasach wczesnochrześcijańskich pojmowano Krew Chrystusa jako środek dobroczynny, ochronny. Według św. Jana Chryzostoma Krew Zbawiciela umacniała wiernych w walce ze złem: "Odeszliśmy od stołu niczym lwy ziejące płomieniami. Staliśmy się postrachem dla demona, myśląc o tym, Kim jest nasz Wódz i jak niezmiernie nas miłuje? Ta Krew, gdy godnie przyjęta, oddala demony, przywołuje aniołów, a nawet samego Pana aniołów? Ta Krew wylana oczyszcza świat cały? Ona jest ceną wszechświata, za którą Chrystus odkupił Kościół?"

Uświęcona krew Chrystusa posiadała istotną funkcję - w literaturze mistycznej krew zalewa ciało Chrystusa, ale jest darem dla człowieka, przeistacza się w produkt medyczny. Krew Chrystusa i mleko Matki Boskiej stanowiły cenną naturalną substancję ratującą ludzkość.

Wielka mistyczka - św. Brygida Szwedzka widziała w krwi Chrystusa lekarstwo i pocieszenie dla duszy. W Księdze VI "Objawień" św. Brygidy Chrystus przedstawia się jako wielki medyk, który z własnej krwi czyni produkt farmaceutyczny:

"Jestem jak dobry lekarz, do którego biegną wszyscy będący w stanie go docenić, ponieważ wiedzą, że jego lekarstwo jest słodkie. (...). Ja, Bóg, jestem owym Lekarzem, chętnie daję Mój napój tym wszystkim, którzy z miłością żarliwą go pragną. Ten człowiek jest roztropny i zdolny do przyjęcia mego napoju, który nie chce trwać w grzechu, lecz spróbowawszy Mego napoju, ustawicznie przeżywa rozkosz i chętnie go pije".

Wota srebrne w postaci blaszek i plakietek cieszyły się wielką popularnością w całej Europie występując od Grecji, poprzez teren byłej Jugosławii, Francję, Flandrię Zachodnią, Niemcy, aż do Polski ? która jest uważana za obszar najbogatszy w ten rodzaj wytwórczości.

Srebrne wota składano na Jasnej Górze już w wieku XVI, jednak najwcześniejsze zachowane srebrne plakiety wotywne pochodzą z 1 ćwierci XVII wieku.

Ten typ darów stał się jednym z istotnych elementów kreujących staropolską religijność, wyobrażających świat sarmackiej kultury i estetyki. Wota zawieszano przy cudownych wizerunkach, w sposób bardziej lub mniej uporządkowany, łącząc je z koralami i biżuterią wotywną, a niekiedy umieszczając wprost na obrazach kultowych.

Wota srebrne zbliżały się w swojej charakterystycznej wypowiedzi do modlitwy, stanowiły formę ofiary wybitnie symbolicznej.

Wota srebrne są "oszczędne", tajemnicze, hermetyczne, posiadają jeden kierunek przekazu: od ofiarodawcy do istoty czczonej, która obdarzona jest wyższą pojętnością i nie wymaga darów narracyjnych, opisowych. Sekret znaku wystarczy w dyskretnej rozmowie istoty boskiej /świętej z człowiekiem.

Plakietki wotywne występują w kilku typach:
1. wota z wyobrażonym świętym patronem.
2. wota przedstawiające wotanta (darczyńcę) adorującego świętą postać.
3. wota ukazujące panoramę miasta (którego mieszkańcy ufundowali plakietkę).
4. wota przedstawiające pojedyncze symbole, samodzielne monogramy, napisy, herby.
5. wota wyobrażające dzieci w zawijakach, zwierzęta gospodarskie, organy ciała.

Relacje przestrzenne.

Symbolicznemu wizerunkowi świętych służy zaburzona perspektywa, na wielu wotach święci stają się "olbrzymami" o rozmiarach przytłaczających drobne figurki wotantów bądź ukazany krajobraz.

Ten celowy zabieg wyraża nadzwyczajną moc, którą dysponują święci. Kontrast ogromu ciał niebieskich uzdrowicieli z "bytami ziemskimi" sugeruje, który ze światów jest ważniejszy i dominujący.

Gesticulatio.

Wotanci przedstawiani na plakietkach wotywnych najczęściej ukazywani są w postawie klęczącej, co zostało przejęte z przedstawień fundacyjnych.

Postawa klęcząca symbolizuje pokorę, uniżenie, akt oddania się Bogu w opiekę, stan głębokiej modlitwy. Klęczenie odbywa się w różnych miejscach - wotanci modlą się w pejzażu, na stylizowanych posadzkach wnętrz mieszkalnych, w scenerii własnej alkowy bądź na kościelnych klęcznikach.

Postawa klęcząca bywa często wzmacniana przez różaniec trzymany w dłoniach. Różaniec podkreśla pobożność, duchowe skupienie, najprawdziwszy / intymny moment rozmowy z Bogiem; dodatkowo zyskuje jeszcze jedną funkcję - staje się obiektem magicznym, ochraniającym przed złem i chorobami.

Strój paradny/strój osobisty.

Świat człowieka jest wyrażany nie tylko przez gest, ale też przez strój i modę. Strój określa przynależność do płci, stanu społecznego, staje się wyznacznikiem sytuacji życiowej.

Wotanci przedstawiani na plakietkach wotywnych ujmowani są zawsze w stroju odświętnym, noszonym z celebrą na specjalne okazje. Strój odświętny/niedzielny podkreślał niezwykły moment służenia Bogu, symbolizował uroczysty akt publicznego głoszenia zaistniałego cudu.

Modlitwa do Boga i świętych staje się momentem niezwykłym, cennym, zaprezentowanym z szacunkiem, zatrzymanym na chwilę w uroczystym kadrze plakiety.

Dominującą grupą ofiarującą srebrne wota była szlachta i magnateria, co odzwierciedla charakter strojów. Mężczyźni przedstawiani są w żupanach i deliach, często z szablą przy boku, dodatkowym atrybutem bywa często czapka obszyta futrem, spoczywająca obok wotanta, na ziemi. Spotykamy też portrety kobiet przystrojonych w kołpaki ciasno oplatające płócienny czepiec, czy noszące na głowach haftowane chustki, dla kontrastu młode dziewczyny ukazywano często w wiankach ? symbolizujących dziewictwo i gotowość pójścia za mąż.