Wota

Dłonie.

Symbolizowały przysięgę składaną bóstwu, były znakiem przymierza bardzo bliskiego symbolice serca. W przypadku darów wotywnych symbolicznego dialogu z bóstwem można dopatrywać się w dłoniach o palcach złożonych w geście przysięgi (wyciągnięty palec wskazujący i środkowy), lub w dłoniach wyraźnie nie naznaczonych kalectwem/deformacją/raną. Szlachetna, piękna dłoń lub kciuk skierowany ku Bogu przeobraża się wówczas w cielesne medium łączące sacrum i profanum. W większości jednak rozpoznajemy przedstawienia, które ewidentnie należy przypisać sferze chorobowej: ręce z zaznaczonymi guzami, opuchnięte i zniekształcone dłonie, dłonie z wyróżnionym chorym palcem.

Wota - ręka i noga, XVIII/XIX w., kościół p.w. św. Macieja, Bisztynek

Stopy/nogi.

W czasach starożytnych wotywne stopy nie wyobrażały jedynie kalekich/chorych członków ciała, odnosiły się często do samej idei pielgrzymki odbytej do danego sanktuarium. Stopy/nogi mogły oznaczać epifanię bądź potwierdzać obecność boga w sanktuarium. Symboliczny obraz boskich stóp obecny w przedstawieniach wotywnych był w pewnym sensie odbiciem starożytnej czci oddawanej śladom stóp bogów czy herosów (np. Herkulesa, Asklepiosa). W wiekach średnich i czasach nowożytnych ten rodzaj darów odnosił się już głównie do sfery chorobowej, składano je w przypadku okaleczeń, zranień, kłopotów z poruszaniem się, bólów reumatycznych.

Oczy.

Do grupy wotów najbardziej powszechnych należą także wyobrażenia oczu, związane z szeroko pojętymi schorzeniami wzroku. Wielce frapującym zagadnieniem staje się sposób wotywnego zaprezentowania choroby, bardzo często aspekt ten zostaje pominięty, na korzyść samodzielnego przedstawienia oka pojedynczego lub dwojga oczu ujętych bardziej lub mniej ozdobnie, często z deformacją anatomiczną; z nieumiejętnym zaznaczeniem rogówki pomniejszonej czy powiększonej w stosunku do gałki ocznej, czy np. z brakiem rogówki (?). Oprócz tego istnieje grupa przedstawień, w których twórcy plakietek pokusili się o bardziej bądź mniej udane dotarcie do tzw. prawdy medycznej. I tak przykładowo możemy odnaleźć porażenie mięśnia prostego dolnego, jaskrę wrodzoną dziecięcą tzw. bawole oko, obrzęk spojówki gałkowej, wytrzeszcz oka, obrzęk spojówki gałkowej dolnej, obwódkę starczą, oprócz tego obrzęk pod oczami i wydzielinę spływającą z oczu.

Wota - oczy, XIX w., kościół p.w. św. Macieja, Bisztynek

Ikonografia wotów "ocznych" posiłkowała się w dużej mierze wizerunkiem chorego organu zaczerpniętym z ikonografii patronek od schorzeń wzroku św. Łucji (której atrybutem są oczy zawieszone na gałązce/umieszczone na paterze) i św. Otylii (atrybut świętej stanowią oczy spoczywające na książce).

Twarz/Głowa.

Wiele interpretacji dostarczają wotywne głowy/twarze. W pierwotnym odbiorze zapis twarzy kieruje się ku symbolice chorobowej, możemy mieć do czynienia z wotami ufundowanymi w intencji wyleczenia/uwolnienia z bólu głowy, schorzeń głowy, okaleczeń głowy czy twarzy, chorób psychicznych. Twarz odnosi się też do szerokiej sfery myśli i ludzkich pragnień, do ludzkiego mózgu, dlatego twarz wotanta może stawać się szyldem jakiejkolwiek osobistej prośby noszonej nie tylko w sercu, ale przede wszystkim w głowie. Człowiek staje z Bogiem twarzą w twarz, oznajmia "widzę Cię, myślę o Tobie - pomyśl więc o mnie, zauważ mój problem".

Serce.

Serdeczne wota w najbardziej podstawowej warstwie znaczeniowej obrazują chory/bolący organ, z drugiej strony symbolizują dar duchowy, uosabiający głęboką miłość do Boga. Wyobrażają przychylność kierowaną do sił wyższych czy od nich otrzymaną, szczególnie zaś serca płonące, z wyraźnie wyeksponowanymi językami ognia symbolizują żarliwe uczucia. W kulturze ludowej serce pojmowano jako ważny organ pompujący krew, ale też jako umiejscowienie uczuć i duszy, dlatego serdeczne wota składano w przypadku uczuciowej dysharmonii. Kłopoty duchowe, smutki, ogólnie pojęty ból duszy mogły być impulsem do złożenia w sanktuarium serdecznego daru. Wota serca stanowią wyraz szczególnej adoracji świętych, są znakiem najczulszej, gorliwej dewocji i wiary w święte wstawiennictwo.

Do najczęstszych wotów serdecznych należą:
- serca bez dodatkowych ozdób i napisów, w formie najprostszego ujęcia.
- serca z wiązką płomieni umieszczonych na górze lub wokół całej formy.
- serca pokryte malowaną lub rytą inskrypcją osobistą.
- serca pokryte hierogramami (najczęściej IHS, MARIA) i symbolami religijnymi (rana Chrystusa, trzy gwoździe, itp.).
- serca z wyobrażeniem postaci wotanta.
- serca z wyobrażeniem świętej postaci.

Wota - serca, XIX w., kościół p.w. św. Macieja, Bisztynek

Serdeczne wota wyobrażają bogaty zasób treści, łączących się zarówno z osobistymi problemami duchowymi, jak i praktykowanym przez wiernych kultem Serca Jezusa i Matki Boskiej. Odnosząc się nade wszystko do szeroko pojętej moralności, wewnętrznej duchowości oraz uczuć w trwały sposób stanowiły i stanowią wyraźny łącznik między wierzeniami starożytnymi a chrześcijańską religijnością średniowiecza i kolejnych stuleci.